सामान्य विज्ञान : आणूची संरचना

आणूची संरचना  :-

• पदार्थांचा अणू सामान्यतः उदासीन असतो. 
  म्हणजेच त्यावर कोणताही प्रभार नसतो.

• अणू वर धन प्रभार आणि ऋण प्रभार यांची
   सारखी संख्या असते .

• अणूच्या संरचनेचा अभ्यास करून डाल्टन,  
  थॉमसन आणि रुदरफोर्ड यांनी काही सिद्धांत   
  मांडले.

★ डाल्टनचा सिद्धांत :-

• १८०८ मध्ये डाल्टन याने द्रव्याच्या 
  संरचनेविषयीचा मूलभूत सिद्दंत मांडला.

• सिद्धांतानुसार द्रव्य हे लहान काणांचे बनलेले
  असून या कणांना अणू म्हणतात.

• अणू हा सुक्षतम घटक असून त्याचे विभाजन  
  करता येत नाही.

• अणूतील धन आणि ऋण प्रभाराविषयी या
  सिद्धांतात उल्लेख नाही.

★ थॉमसनचा सिद्धांत :-

• १८९७ ला थॉमसन याने अणू विषयीचा
  सिद्धांत मांडून अणूतील ऋण प्रभारयुक्त 
  इलेक्ट्रॉनचे अस्तित्व सिद्ध केले.

• त्याने अणूला कलिंगडाची उपमा दिली.
कलिंगडातील लाल भागाला धनप्रभार युक्त व
काळ्या बियांना ऋण प्रभारयुक्त इलेक्ट्रॉन 
 मानले.

★  रुदरफोर्डचा सिद्धांत :-

• १९११ ला रुदरफोर्ड यानीं प्रयोगाद्वारे एक
   सिद्धांत मांडला.

• अणूच्या केंद्रकात धन प्रभार असतो व अणूचे
  बहुतेक वस्तुमान केंद्रकात समाविष्ट झालेले
  असते.

• ऋण प्रभारयुक्त इलेक्ट्रॉन केंद्रकाभोवती
  विशिष्ट कक्षेत परिभ्रमण करतात.

• अणूंच्या तुलनेत केंद्रकाचे आकार लहान
  असतो.

• अणूंच्या संरचनेत प्रोटॉन, न्यूट्रॉन आणि 
  इलेक्ट्रॉन हे मूलकण असतात.

• प्रोटॉन व न्यूट्रॉन यांना एकत्रितपणे 
  न्यूक्लियॉन म्हणतात.

● प्रोटॉन :-
   अणुकेंद्रकातील धन प्रभारयुक्त मूलकण असून   
   p+ या चिन्हाने दर्शीवलां  जातो.

● न्यूट्रॉन :-
    न्यूट्रॉनवर कोणताच प्रभार नसतो.

• हायड्रोजन वगळता सर्व अणूंच्या केंद्रकात न्यूट्रॉन असतात.

● इलेक्ट्रॉन :- इलेक्ट्रॉन हे ऋण प्रभाराचे   
   मूलभूत एकक मानन्यात येते.

•इलेक्ट्रॉन अणुकेंद्रका भोवती विशिष्ट कक्षा 
मध्ये परिभ्रमण करता.

• अणूचे वास्तुमान हे त्याच्या केंद्रकातील प्रोटॉन 
  व न्यूट्रॉन याच्या संख्येवर अवलंबून असते.

● अणूहा विद्युतप्रभारदृष्टया उदासीन असतो.

● अणूतील इलेक्ट्रॉन किंवा प्रोटॉनच्या संख्येला 
  त्या अणूुचा अणुक्रमांक म्हणतात.

• अणूक्रमांक Z ने निर्देशित करतात.

● अणूंच्या केंद्रकातील प्रोटॉन व न्यूट्रॉन यांच्या     बेरजेला अणुवस्तुमानांक म्हणतात.

● एखादया मूलद्रव्यांची संज्ञा लिहिताना त्याचा     

  अणूक्रमांक व अणू वस्तुमान दोन्ही दाखवले      
   जाते.

◆  निसर्गात काही मूलद्रव्यांचे अणू आढळतात    

   ज्यांचा अणूक्रमांक सारखा असतो व अणुुवस्तुमांक    वेगळा असतो या मूलद्रव्यांच्या अशा अणूंना त्या    

   मूलद्रव्यांची समस्थानिके म्हणतात

-  युरेनियमचे समस्थानिके अणूभट्ट्यात इंधन   

   म्हणून वापरतात.

-  कोबाल्टचे समस्थानिके कर्करोगाच्या  

  उपचारासाठी   वापरतात.

● रासायनिक अभिक्रियेत धातूंची इलेक्ट्रॉन  

   देण्याची व अधातूंची इलेक्ट्रॉन घेण्याची प्रवृत्ती      असते.

● इलेक्ट्रॉन ची देवाणघेवाण करून आयन निर्मिती   

  होते.

● सर्व मूलद्रव्यांची इतर मूलद्रव्याशी संयोग   

  पावण्याची ठराविक क्षमता असते . मूलद्रव्यांच्या या   संयोग क्षमतेला त्या मूलद्रव्याची संयुजा म्हणतात